جرایم غیر قابل بخشش مالیاتی چیست؟
سازمان امور مالیاتی به‌منظور اطمینان از اجرای دقیق تکالیف مالیاتی، جرایمی را برای جلوگیری از تخلفات تعیین کرده است. از آنجا که برخی تکالیف اهمیت ویژه‌ای دارند، جرایم غیرقابل‌بخشش برای این تخلفات در نظر گرفته شده است تا اهمیت قوانین مالیاتی بیشتر تفهیم شود و از فرار مالیاتی پیشگیری گردد. بسیاری از مودیان به دلیل ناآگاهی از جرایم غیرقابل‌بخشش، به تکالیف مالیاتی خود بی‌توجهی نشان می‌دهند. در این مقاله، تلاش می‌کنیم شما را با انواع جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی و راه‌های پیشگیری از آن‌ها آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
انواع جرایم مالیاتی
پیش از معرفی جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی، آشنایی با انواع جرایم مالیاتی ضروری است. سازمان مالیاتی برای تشویق مودیان به اجرای تکالیف، مشوق‌ها و تسهیلات مختلفی در نظر گرفته است؛ اما در صورت عدم رعایت، جرایم متناسب با نوع تخلف وضع می‌شوند. به‌طور کلی، جرایم مالیاتی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- جرایم قابل‌بخشش مالیاتی
- جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی
- جرایم مالیاتی قابل‌بخشش
این دسته از جرایم مالیاتی پس از پرداخت اصل بدهی و در صورت احراز شرایط بخشودگی، می‌تواند به‌صورت کامل یا جزئی بخشیده شود. بسیاری از جرایم مالیاتی قابل‌بخشش هستند، مانند تأخیر در پرداخت مالیات یا عدم ارائه مدارک در مهلت مقرر.
جرایم مالیاتی غیرقابل‌بخشش
برخی از جرایم مالیاتی به‌هیچ‌وجه قابل‌بخشش نیستند. این جرایم برای مجازات افرادی که مرتکب فرار مالیاتی می‌شوند یا در موعد مقرر از ارائه اظهارنامه دقیق خودداری می‌کنند، اعمال می‌شود. در ادامه، انواع تخلفات مالیاتی که شامل جرایم غیرقابل‌بخشش هستند را بررسی می‌کنیم.
نکته: جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی به اصل بدهی اضافه شده و ممکن است باعث اعمال جرایم دیگری برای مودی شوند. بر اساس بخشنامه شماره 200/1401/1 به تاریخ 1401/1/7 سازمان مالیاتی، در صورت پرداخت اصل بدهی و جرایم غیرقابل‌بخشش، سایر جرایم تا 85 درصد قابل‌بخشش خواهند بود.
قانون‌گذار در ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم، انواع جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی را به شرح زیر مشخص کرده است:
- جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
- جریمه ناشی از کتمان درآمد
- جریمه ناشی از ثبت هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه مالیاتی
این تخلفات و مصادیق آن‌ها مشمول جرایم غیرقابل‌بخشش هستند.
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
طبق ماده 192 قانون مالیات‌های مستقیم، هرگاه مودی یا نماینده قانونی وی از ارائه اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر خودداری کند، مشمول جریمه عدم تسلیم اظهارنامه می‌شود. برخی از مصادیق عدم تسلیم اظهارنامه عبارت‌اند از:
- عدم دریافت کد رهگیری اظهارنامه مالیاتی: این نشان‌دهنده عدم تکمیل صحیح فرآیند تسلیم اظهارنامه است.
- درج صفر در کلیه ستون‌های اظهارنامه برای مودیان فاقد فعالیت اقتصادی طی دوره مالی: سازمان مالیاتی این نوع اظهارنامه‌ها را نمی‌پذیرد.
- عدم مطابقت ترازنامه و صورت سود و زیان با مقررات قانونی
- انتخاب اشتباه گروه شغلی برای مودی
نکته: برای مودیانی که در دوره مالی منتهی به اظهارنامه مالیاتی فاقد فعالیت بوده‌اند، ستون‌های ابتدای دوره و پایان دوره باید برابر باشد، اما درج صفر در تمامی ستون‌های اظهارنامه قابل‌قبول نیست.
کتمان درآمد چیست؟
کتمان درآمد به معنی پنهان کردن سود واقعی یا درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی است. در واقع، افراد هزینه‌های کسب‌وکار خود را در دفاتر ثبت می‌کنند، اما سود و درآمد واقعی را ثبت نمی‌کنند. برخی از مصادیق کتمان درآمد عبارت‌اند از:
- عدم ثبت واقعی هرگونه درآمد یا ثبت درآمد کمتر از مقدار واقعی
- ثبت فاکتورهای صوری با استفاده از کد اقتصادی جعلی یا کد اقتصادی دیگران
- حساب‌سازی در دفاتر مالی به منظور فریب مأموران مالیاتی
- ثبت دارایی‌های کسب‌وکار در حساب هزینه‌ها
- ثبت درآمد و فروش در حساب‌های نادرست مانند حساب جاری شرکا
- عدم تطبیق اظهارنامه مالیاتی یا صورت سود و زیان با سایر صورت‌های مالی
- عدم تطبیق تعداد کالاهای خریداری‌شده با مقادیر ثبت‌شده در دفاتر
- استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری متعدد برای تغییر و جابجایی داده‌ها
- تبانی با مشتریان برای درج ارقام نادرست در فاکتورها
استفاده از هزینه‌های غیرواقعی
براساس بخشنامه شماره 17940 مورخ 1384/12/10، هزینه‌های غیرواقعی به هزینه‌هایی اطلاق می‌شود که در دفاتر قانونی ثبت شده‌اند و ممکن است دارای مدارکی نیز باشند، اما پس از بررسی و تحقیقات لازم توسط مأموران مالیاتی، مشخص می‌شود که این هزینه‌ها واقعی نیستند. به‌طور مثال، این هزینه‌ها ممکن است برای کاهش درآمد مشمول مالیات در دفاتر ثبت شوند، اما پس از بررسی مشخص شود که اسناد ارائه شده صوری بوده یا هزینه تحقق نیافته است.
مجازات جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی چیست؟
مطابق ماده 192 و تبصره ماده 193 قانون مالیات‌های مستقیم، مجازات جرایم غیرقابل‌بخشش به شرح زیر است:
- پرداخت وجه نقد معادل 30 درصد مالیات برای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و 10 درصد مالیات برای سایر مودیان
- عدم بهره‌مندی از معافیت‌های مقرر در سال مالیاتی مربوطه
نکته: طبق تبصره ماده 193، عدم تسلیم اظهارنامه، ترازنامه و حساب سود و زیان در دوره معافیت موجب عدم استفاده از معافیت‌های مقرر خواهد شد.
- تهیه اظهارنامه برآوردی بر اساس حداکثر درآمد و حداقل هزینه‌ها (برای اشخاص حقیقی مطابق ماده 97 قانون مالیات‌های مستقیم و برای اشخاص حقوقی براساس اعلامیه سازمان مالیاتی)
نکته: در صورتی که مودی از ارائه اظهارنامه مالیاتی خودداری کند، جریمه غیرقابل‌بخشش معادل 30 درصد به “کل درآمد” وی تعلق می‌گیرد؛ اما در سایر موارد، این جریمه تنها به “درآمد مشمول مالیات” اعمال می‌شود.
شرایط بخشودگی جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی
سازمان امور مالیاتی هر ساله طی بخشنامه‌ای، شرایط بخشودگی جرایم مالیاتی را اعلام می‌کند. این شرایط تنها برای جرایم قابل‌بخشش است و شامل جرایم غیرقابل‌بخشش نمی‌شود. در واقع، جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی همانند اصل بدهی، ثابت و بدون امکان بخشودگی هستند.
راهکارهای پیشگیری از جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی
تنها راهکار قانونی برای پیشگیری یا ابطال جرایم غیرقابل‌بخشش، انجام دقیق و صحیح تکالیف مالیاتی در مهلت مقرر است. با انجام این تکالیف، مودیان می‌توانند از ایجاد جرایم سنگین جلوگیری کنند و از جرایم غیرقابل‌بخشش در امان بمانند. رعایت مهلت‌های قانونی و استفاده از مشاوره‌های مالیاتی نیز از جمله راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از این جرایم است.
آموزش و اطلاع‌رسانی مالیاتی
آگاهی و آموزش در حوزه مالیات یکی از مهم‌ترین ابزارها برای جلوگیری از جرایم مالیاتی است. مودیان می‌توانند با شرکت در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی و استفاده از منابع معتبر، اطلاعات کاملی درباره قوانین مالیاتی کسب کنند و تکالیف خود را به‌طور دقیق اجرا نمایند. همچنین، سازمان مالیاتی نیز می‌تواند از طریق اطلاع‌رسانی و برگزاری همایش‌های آموزشی به آگاهی بیشتر مودیان کمک کند
- اهمیت اجرای صحیح تکالیف مالیاتی برای کسب‌وکارها
انجام صحیح تکالیف مالیاتی از اساسی‌ترین عوامل پیشگیری از جرایم مالیاتی است. اجرای دقیق قوانین و ثبت صحیح درآمدها و هزینه‌ها، نه‌تنها از جرایم مالیاتی جلوگیری می‌کند، بلکه به کسب‌وکارها کمک می‌کند که سابقه مالیاتی مثبت داشته باشند. این سابقه، می‌تواند اعتبار آن‌ها را نزد سرمایه‌گذاران و مؤسسات مالی بهبود ببخشد و در بلندمدت، کسب‌وکار را از هزینه‌های ناشی از جریمه‌های مالیاتی غیرقابل‌بخشش دور کند. - تأثیر جرایم غیرقابل‌بخشش بر استقرار و توسعه کسب‌وکار
برای کسب‌وکارهایی که به‌تازگی تأسیس شده‌اند یا قصد توسعه دارند، جرایم غیرقابل‌بخشش می‌تواند آسیب‌زا باشد. این جرایم گاهی اوقات به‌صورت ناخواسته و به دلیل عدم آگاهی از قوانین مالیاتی به کسب‌وکارها تعلق می‌گیرد و موجب تحمیل هزینه‌های اضافی می‌شود که می‌تواند منابع مالی موردنیاز برای توسعه را کاهش دهد و سرعت رشد کسب‌وکار را کاهش دهد. - لزوم برنامه‌ریزی مالی برای مدیریت جرایم احتمالی
یک برنامه‌ریزی مالی دقیق و پایبندی به بودجه‌بندی منظم می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا در صورت وقوع جریمه‌های مالیاتی، بتوانند هزینه‌های ناشی از آن را به حداقل برسانند. مدیریت مالی دقیق و استفاده از خدمات حسابداری حرفه‌ای می‌تواند در جلوگیری از تخلفات و کتمان درآمد مؤثر باشد. - نقش حسابداری حرفه‌ای در کاهش جرایم مالیاتی
حسابداران حرفه‌ای با آگاهی کامل از قوانین و مقررات مالیاتی، می‌توانند فرآیند تهیه و تنظیم اظهارنامه‌های مالیاتی را به‌درستی انجام دهند و از اشتباهات احتمالی جلوگیری کنند. بهره‌گیری از خدمات حسابداری حرفه‌ای برای کسب‌وکارها امری ضروری است، به‌خصوص برای افرادی که تجربه مالیاتی کافی ندارند. - استفاده از فناوری‌های نوین و نرم‌افزارهای مالیاتی برای ثبت دقیق اطلاعات
نرم‌افزارهای مالیاتی به کسب‌وکارها و افراد کمک می‌کنند که اطلاعات مالی خود را به‌صورت دقیق و شفاف ثبت کنند. این فناوری‌ها از بروز اشتباهات سهوی در ثبت اطلاعات جلوگیری کرده و تطابق کامل دفاتر مالی با قوانین مالیاتی را تضمین می‌کنند. استفاده از نرم‌افزارهای مالیاتی به‌عنوان یکی از ابزارهای پیشگیری از تخلفات مالیاتی توصیه می‌شود. - تشریح جرایم مالیاتی در سطح بین‌المللی و مقایسه آن‌ها با ایران
بررسی قوانین و جرایم مالیاتی در کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که برخورد با تخلفات مالیاتی در سطح جهانی امری جدی است. بسیاری از کشورها جرایم سنگین‌تری نسبت به ایران برای تخلفات مالیاتی در نظر می‌گیرند و این موضوع اهمیت اجرای قوانین مالیاتی را برجسته‌تر می‌کند. این امر به اهمیت پایبندی به قوانین مالیاتی برای حفظ منافع ملی و جلوگیری از کاهش منابع مالیاتی اشاره دارد. - آگاهی از حقوق مالیاتی مودیان در مقابل سازمان مالیاتی
مودیان باید از حقوق خود در مقابل سازمان مالیاتی آگاه باشند. حقوق مالیاتی شامل امکان اعتراض به جرایم نادرست، درخواست برای بازبینی و تصحیح اظهارنامه و استفاده از فرصت‌های مشاوره‌ای است که می‌تواند در پیشگیری از جرایم مؤثر باشد. این آگاهی می‌تواند به افراد و کسب‌وکارها کمک کند تا در مقابل هرگونه بی‌عدالتی مالیاتی از خود دفاع کنند. - تأثیر جرایم غیرقابل‌بخشش بر نقدینگی شرکت‌ها
جرایم مالیاتی غیرقابل‌بخشش ممکن است بخش قابل‌توجهی از نقدینگی شرکت‌ها را از بین ببرد و توان آن‌ها را برای پرداخت هزینه‌های جاری کاهش دهد. این مسئله می‌تواند بر پرداخت به موقع دستمزد کارکنان، هزینه‌های تأمین مواد اولیه و حتی تعهدات مالی شرکت در برابر وام‌ها تأثیر منفی بگذارد. - نکات کلیدی برای پیشگیری از تخلفات مالیاتی در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط
کسب‌وکارهای کوچک و متوسط معمولاً منابع محدودی دارند و ممکن است به دلیل ناآگاهی، به تخلفات مالیاتی دچار شوند. این کسب‌وکارها باید از مشاوران مالیاتی بهره بگیرند و از ابزارهای ساده حسابداری استفاده کنند تا با آگاهی کامل و به‌صورت منظم، مالیات خود را پرداخت کنند و از بروز جرایم غیرقابل‌بخشش جلوگیری کنند. - چالش‌های مالیاتی برای افراد و شرکت‌های تازه‌کار
کسب‌وکارها و افراد تازه‌کار اغلب به دلیل تجربه کم در امور مالیاتی، ممکن است ناخواسته به تخلفات مالیاتی دچار شوند. آموزش و آگاهی‌رسانی در این زمینه می‌تواند به کاهش تخلفات کمک کند. ازاین‌رو، حضور در کارگاه‌های آموزشی، مطالعه قوانین مالیاتی و مشورت با کارشناسان مالیاتی برای افراد تازه‌کار اهمیت زیادی دارد.
جمع‌بندی
جرایم غیرقابل‌بخشش مالیاتی، ابزاری برای اجرای قوانین و جلوگیری از تخلفات مالیاتی هستند. آشنایی با این جرایم و اهمیت رعایت قوانین مالیاتی به مودیان کمک می‌کند تا از این جرایم در امان بمانند. همچنین، آگاهی از قوانین و مقررات مالیاتی، نه‌تنها به کاهش بار مالیاتی کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود مودیان از مشوق‌های مالیاتی بهره‌مند شوند.